Tiếp tục xây dựng mối quan hệ giữa văn hóa với kinh tế và chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh

1.  Mang trong mình truyền thống văn hoá phương Đông, lại được tiếp thu những tinh hoa văn hoá của nhiều dân tộc trên thế giới, đặc biệt là ánh sáng khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh khẳng định: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá. Văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”[1]. Như vậy, văn hóa là hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do lao động của con người sáng tạo ra, được cộng đồng khẳng định tích lũy lại, tạo ra bản sắc riêng của từng tộc người, từng xã hội. Với tư cách là hoạt động tinh thần, thuộc về ý thức con người, nên sự phát triển của văn hoá bao giờ cũng chịu sự quy định của cơ sở kinh tế, chính trị của một xã hội nhất định. Theo Hồ Chí Minh thì văn hóa có vai trò to lớn trong đời sống của mỗi quốc gia dân tộc. Người đặt văn hóa ngang hàng với chính trị, kinh tế, xã hội, tạo thành bốn vấn đề chủ yếu của đời sống xã hội và các vấn đề này có quan hệ với nhau rất mật thiết. Người nhấn mạnh “trong công cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề chú ý đến; cùng phải coi trọng ngang nhau: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội”[2]. Vì thế, văn hóa không thể đứng ngoài “mà phải ở trong kinh tế và chính trị” và ngược lại kinh tế, chính trị cũng nằm “trong văn hóa”.

2.  Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, cùng với sự đổi mới tư duy kinh tế và chính trị, Đảng ta đã có những đổi mới quan trọng trong tư duy về vai trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Ngay từ Đại hội VI của Đảng (1986) gắn liền với công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã có nhiều đổi mới quan trọng trong tư duy về văn hóa, gắn liền công cuộc xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa với phát triển kinh tế và bền vững về chính trị. Trong Nghị quyết 05 của Bộ Chính trị khóa VI Đảng ta đã xác định vai trò của văn hóa được đặt ngang hàng với kinh tế và chính trị,  Đảng ta xác định: “Văn hóa là nhu cầu thiết yếu trong đời sống tinh thần của xã hội, thể hiện trình độ phát triển chung của một đất nước, một thời đại, là lĩnh vực sản xuất tinh thần tạo ra những giá trị văn hóa, những công trình nghệ thuật được lưu truyền từ đời này sang đời khác, làm giàu đẹp thêm cuộc sống con người” [7]. Đến văn kiện Đại hội VII (1991), Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Mục tiêu và động lực chính của sự phát triển là vì con người, do con người... Tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hóa, bảo vệ môi trường”[8]. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được thông qua tại Đại hội VII cũng đã nhấn mạnh việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc trưng của chủ nghĩa xã hội; đồng thời xác định nền văn hóa mà chúng ta cần phải xây dựng đó là nền văn hóa có nội dung nhân đạo, dân chủ và tiến bộ. Văn kiện Đại hội VIII của Đảng (1996) khi khẳng định tư tưởng chỉ đạo về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong thời kỳ đổi mới đã nêu rõ: “Tăng trưởng kinh tế gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi trường sinh thái”[9].